Risico’s waardoor vo-leerlingen geen kans krijgen verder te kijken dan typische mannen- en vrouwenberoepen

Tijdens de profiel- en beroepskeuze van leerlingen op de middelbare school is te weinig aandacht voor het doorbreken van vaste rolpatronen en stereotiepe beroepskeuzes. Soms draagt een zogeheten LOB-traject (loopbaanorientatie- en begeleiding) er zelfs aan bij. Dit blijkt uit het onderzoek dat VHTO vandaag aanbiedt aan minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

We blijven daardoor zitten met typische mannen- en vrouwenberoepen, die in Nederland sterker aanwezig zijn dan in andere landen. Ter illustratie: minder dan een kwart  van de havoleerlingen die het profiel Natuur & Techniek kiest, is meisje. Bij het profiel Cultuur & Maatschappij is minder dan een kwart jongen. Om leerlingen gelijke arbeidsmarktkansen te geven, is het doorbreken van deze mannen- en vrouwenberoepen noodzakelijk.

In Nederland is de kans dat je als meisje later in een technisch of IT-beroep komt, kleiner dan dat je in de zorg komt te werken en voor jongens geldt dit andersom. Het aandeel vrouwen in bèta, techniek en IT is 16%, terwijl in de sectoren zorg en welzijn 70% van de werknemers vrouw is.

“Het moment dat kinderen nog geen profiel of vervolgopleiding hebben gekozen is het beste moment om ze te helpen verder te kijken dan typische mannenberoepen of vrouwenberoepen. Maar we laten die kans nu helemaal voorbijgaan. Daarmee doen we onszelf als samenleving tekort,” aldus Sahar Yadegari, directeur van VHTO.

Al bij het maken van de profielkeuze is te zien dat leerlingen voorsorteren op een beroep in een bepaalde sector. Op het vmbo is het aandeel meiden binnen Zorg & Welzijn hoog (bij vmbo-gl wel 87%) en bij het profiel Produceren, Installeren en Energie (PIE) nooit hoger dan 6%. Op havo en vwo is die verdeling iets beter, maar nog altijd scheef. Nu is minder dan een kwart van de kiezers van het Natuur- en Techniekprofiel op de havo een meisje en op het vwo is dat 34%. Bij het profiel Cultuur & Maatschappij is dat tegengesteld; het aandeel jongens op de havo 22% en op vwo 20%.

In het adviesrapport ‘Vrij voorsorteren op later’, constateert VHTO de volgende risico’s die de scheve verdeling tussen jongens en meiden in stand houden:

Thomas mag techniek kiezen en Anouk niet; VHTO legde onderwijsprofessionals een fictieve leerling voor die twijfelt over een technisch profiel en vroeg om een advies. Deze leerling heette soms Anouk en soms Thomas. Thomas kreeg bijna twee keer zo vaak een positief advies voor een technische keuze.

Daarnaast hebben leerlingen door te weinig tijd voor LOB kans te gaan voor de stereotiepe keuze; Decanen, docenten en mentoren geven aan dat ze vaak weinig tijd en middelen hebben om LOB goed in te richten. Het gevolg is dat leerlingen vaak niet goed in staat worden gesteld om hun eigen stereotiepe denkbeelden te doorbreken. Leerlingen die aangeven al een keuze te hebben gemaakt worden ook niet uitgedaagd deze te toetsen of ter discussie te stellen.

Testen en methoden kunnen stereotypen over beroepen bevestigen; uit een quickscan blijkt dat LOB-testen een risico hebben op het bevestigen van (onbewuste) vooroordelen of het bevestigen van ideeën die heersen over technische beroepen en over mannen en vrouwen. Dat heeft te maken met de formulering van vragen; op de vraag ‘ben je goed in wiskunde?’ kunnen jongens en meiden anders reageren, ook al zijn ze er even goed in. Maar ook het gebruik van beroepsnamen met een mannelijke- of vrouwelijke connotatie en het uitvragen van de gender aan het begin van de test, kunnen stereotypen in de hand werken.

Adviezen

VHTO adviseert om meer tijd te nemen voor LOB. Als leerlingen vroeger starten met nadenken over hun profielkeuze en meer tijd hebben om zich op verschillende vakken, opleidingen en beroepen te oriënteren, zijn ze beter in staat om een keuze te maken die vrij is van stereotiepe denkbeelden. Ook adviseert VHTO om decanen en mentoren te trainen in het herkennen van stereotiepe denkbeelden bij zichzelf, bij anderen en in LOB testen en methoden zodat zij leerlingen vrij van vooroordelen kunnen laten voorsorteren op beroepen.

Het hele onderzoek en alle adviezen vind je hier: www.vhto.nl/vrijvoorsorterenoplater.